در ابتدای برنامه جناب علی آقای اسمعیلی اردکانی دبیر انجمن علوم سیاسی ایران ضمن خوش آمدگویی به مهمانان و سخنرانان برنامه "در جست و جوی خرد و آزادی" که به مناسبت رونمایی از ارجنامه استاد عزت الله فولادوند برگزار شد، گفتند: امروز انجمن علوم سیاسی ایران افتخار دارد با همکاری انتشارات مینوی خرد، خانه اندیشمندان علوم انسانی و دبیرخانه جشنواره بین المللی فارابی به پاس زحمات بی شائبه بزرگ مرد عرصه فلسفه و ترجمه استاد عزت الله فولادوند میزبان برنامه ای باشند که بزرگان حوزه های مختلف علوم انسانی و اجتماعی در آن گرد آمده اند.
آقای اسمعیلی اردکانی با اشاره به توصیف های متعددی از جایگاه استاد فولادوند در عرصه های مختلف فلسفی، هنری، سیاسی و اجتماعی گفت: امروز نه تنها دانشجویان، اساتید و پژوهشگران دانشگاهی، روشنفکران بلکه طیفی زیادی از کنشگران سیاسی عرصه عمل نیز خود را وامدار زحمات استاد فولادوند می دانند. چرا که ایشان با عرضه مفاهیمی مانند قانون، گفتگو، خرد و عقلانیت، جامعه مدنی و ... راه را برای تصویر جامعه ای موفق باز کرده اند. به عبارتی دیگر امروز کنشگران عرصه عملی سیاست با نشستن بر شانه های عزت الله فولادوند افق های روشن تری را برای ایران عزیز متصور می شوند.
دبیر انجمن علوم سیاسی ایران در نکات پایانی خود گفتند: پژوهشگران و اساتید مختلف عزت الله فولادوند را فیلسوف ایرانی، مترجم دوران ساز فرهنگ و فلسفه و همچنین مرد فرهنگ ساز نیم قرن اخیر خوانده اند اما بنده معتقدم علاوه بر مقامها و جایگاه های گفته شده، ایشان ایران دوست ترین اندیشمند تاریخ معاصر ایران هستند. هماهنگونه که در جایی نیز چراغ زندگی 80 ساله خود را سه شاثل آزادی، دانایی و ایران دانسته اند.
دکتر رضا داوری‌اردکانی در رونمایی از ارجنامه استاد عزت‌الله فولادوند گفت: ترجمه آثار فلسفی در دوره ناصری آغاز شد و محمدعلی فروغی یکی از کسانی بود که به ترجمه در این زمینه پرداخت. وی افزود: زمانی که فروغی سراغ ترجمه کتابهای فلسفی رفت، خود فلسفه نخوانده بود اما در سال‌های پایانی عمر کوتاهش به آموختن فلسفه پرداخت. همچنین بعدها در دهه 30 برخی استادان فلسفه آموخته مانند دکتر لطفی و دکتر کاویانی به ترجمه آثار فلسفی پرداختند و در این میان دکتر لطفی به آثار تاریخ فلسفه از جمله اثار افلاطون پرداخت و آثار این حوزه را تا رنسانس به زبان فارسی برگرداند. در میان مترجمان افرادی بودند که هم زبان متن را بلد بودند و هم به فارسی احاطه داشتند.
رئیس فرهنگستان علوم ادامه داد: احاطه به زبان فارسی آن زمان خاص نبود و پدیده‌ای عام بود اگرچه در این زمان مترجمانی که زبان فارسی را به خوبی بدانند بسیار دشوار شده و من امیدوارم که این پدیده خاص دوباره عام شود و ترجمه‌های مسلط به زبان فارسی از حالت خاص خارج و دوباره عام شود. داوری اردکانی اظهار کرد: از سال 1335 مترجمان بزرگی از جمله استاد فولادوند ظهور کردند که آثار بسیار خوبی را با وسعت نظر به فارسی برگردانند از جمله کتاب بسیار دشوار (عقل عملی) اثر کانت. ترجمه این کتاب به فارسی بسیار دشوار بود اما فولادوند با زبان دانی و تسلط به فلسفه به ترجمه این اثر پرداخت و من شهادت می‌دهم که وی یکی از مترجمان تاثیرگذار در این حوزه است.
وی افزود: گاهی تصور می‌کنیم که ترجمه کار آسانی است اما بنده زمانی که خواستم یک اثر را ترجمه کنم، متوجه شدم که نمی‌توانم از عهده این کار بربیایم. از طرفی گاهی وقتی یک اثر را ترجمه می کنیم و برمی‌گردیم که آن‌را بخوانیم متوجه می‌شویم که متن ناخواناست و مخاطب نمی‌تواند با خواندن آن از عهده فهم مطلب بربیاید. این استاد دانشگاه تهران ادامه داد: دشواری ترجمه در حوزه فلسفه باعث می‌شود که مترجم دارای ویژگی‌های خاصی باشد، در حالی که فولادوند به ترجمه در حوزه آثار فلسفی دست زد که متن‌های ترجمه شده بسیار روان بود و باید گفت تنها مترجم آگاهی مانند استاد فولادوند می‌تواند از عهده چنین کاری بربیاید.
دکتر سیدمصطفی محقق داماد در ادامه ایین رونمایی از کتاب ارج نامه استاد فولادوند گفت: بخشی از عمر و جوانی من در حالی سپری شد که تفکر چپ خاورمیانه و ایران عزیز را در برگرفته بود و این تفکر با شعارها و پوششی از فلسفه و دین برای نسل جوان جذابیت داشت. ضمن اینکه افرادی در قالب فیلسوف مطالبی را با لعاب فلسفه در کالبد جوانان ایران ما می‌ریختند.
وی افزود: به دلیل سیطره چنین فضایی مراکز دینی مانند حوزه‌های علمیه بر خود واجب دانستند تا به مقابله با این افکار الحادی بپردازند. از این رو نسل جوان حوزه علمیه دست به قلم بردند و استاد علامه طباطبایی نیز به حوزه آمدند و شهید مطهری در محضر وی کتاب اصول فلسفه را تحریر کرد. ضمن اینکه علامه طباطبایی اندوخته فلسفی خود را در سر سفره مبارزه با افکار و عقاید چپ گذاشت.
این حقوقدان ادامه داد: بعدا فهمیدم بخش عمده مبارزه با افکار چپ از طریق ترجمه آثاری در راستای آزادی تفکر بود و کسانی مانند استاد فولادوند که قلمش درد جامعه را می‌شناخت و با این قلم قصد دارد که به جامعه نور بدهد. محقق داماد گفت: وقتی در همان زمان گسترش افکار چپ به ایران آمدم، کتاب سه جلدی (جامعه باز و دشمنان ان) کارل پوپر بود که به یقین باید بگویم بعید می‌دانم یک چپ رو این کتاب را مطالعه کرده و در افکار و اعتقاداتش تجدیدنظر نکرده باشد. این کتاب را خریداری کردم و از برخی متفکران خواستم که این اثر را بخوانند. به نظرم این نوع کتاب‌ها بود که جامعه ما را عوض کرد اگرچه هنوز عقاید چپ در ایران مانند آتش زیرخاکستر است. وی افزود: باید بگویم عقاید چپ در ایران گاهی در قالب دیگری در ایران بروز می‌کند و گاه در منظر پوپولیسم مطرح می‌شود. خدا نکند که این افکار در لعاب دین آمیخته شود که این افکار با روغن دین بسیار خطرناک است.
تولیت بنیاد محمود افشار ادامه داد: اگر افکار امثال فولادوند دنبال نشود و فلاسفه و مترجمانی ظهور نکنند و آثار فلسفی و آزادی تفکر را نشر ندهند و تفکر را ترویج نکنند. ممکن است عقاید چپ در قالب دین در کشور ما بروز کند و به بلای جهل مقدس منجر شود
دکتر حمیرا مشیرزاده استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران به عنوان سخنران بعدی این برنامه، محور سخنرانی خود را کتاب خشونت هانا آرنت معرفی کردند. ایشان در ابتدای سخنرانی ضمن یادآوری جایگاه استاد فولادوند در عرصه علوم انسانی کشور گفتند : امروز تاثیر ترجمهه ای استاد فولادوند تنها به حوزه فلسفه محدود نمی شود. بسیار از گرایش های دور مانند روابط بین الملل با بهره گیری از ترجمه های ایشان توانسته به فهم دقیق تری از مطالب این حوزه دست یابد.
مترجم کتاب سیاست میان ملتها در ادامه صحبت خود با تشریح جایگاه کتاب خشونت در میان کتابهای هانا آرنت گفتند: تاثیر کتاب خشونت و ایده مرکزی آن در مورد نحوه صورتبندی قدرت توانسته پژوهشگرانی با رویکردهای مختلف در عرصه روابط بین الملل از جمله فمنیسم را تحت تاثیر قرار دهد. ایشان در سخنرانی خود به دو گرایش اصلی شکل گرفته حول اندیشه محوری کتاب خشونت اشاره کردند که در گزارش مفصل این نشست به آن اشاره خواهد شد.
دکتر فیرحی به عنوان دیگر سخنران این برنامه گفت: یکی از ویژگی‌های ترجمه‌های هدفمند نوعی حرف زدن به زبان دیگران است و اتفاقا این بیشتر مختص جوامع بسته است، هرچه قدر جوامع بسته‌تر باشند، فیلسوفان و متفکران بیشتر گرایش پیدا می‌کنند که سخن خودشان را به زبان دیگران بیان کنند و یا اینکه به نویسنده بگویند: جانا سخن از زبان ما می‌گویی. این ویژگی ترجمه‌های اندیشیده است. وی افزود: در واقع هر ترجمه پیامی دارد که این پیام متعلق به مترجم است اما از زبان مولف اصلی گفته می‌شود. به همین دلیل در ترجمه دو پیام وجود دارد؛ نخست پیام خالق اثر و دیگری پیام ناقل اثر(مترجم) است. اگرچه در برخی مواقع اتفاقا ناقل اثر پیامش مهم‌تر است زیرا با گوشت و خون و نیاز جامعه مقصد گره خورده است.
استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد: این ویژگی است که ما در آثار استاد فولادوند می‌بینیم. برای همین اگر فضای مجازی را جستجو کنید و 40، 50 کتاب ترجمه شده، بررسی شود، شاهد پیوستگی این آثار هستیم و گویی مترجم درصدد پیاده کردن یک ایده است با وجود اینکه خالقان آثار متفاوت هستند. اما وقتی آثار را کنار یکدیگر بچینید، آدمی تصور می‌کند که شبیه مجموعه آثار افلاطون است.
حسین معصومی‌همدانی در این مراسم با اشاره به زبان آثار استاد فولادوند گفت: ما ترجمه‌های اَلکن کم نداریم و می‌توان گفت یکی از علل کتاب نخواندن جامعه ما، این است که آن‌قدر جنس بد به دست مردم دادیم که افرادی در ابتدا خجالت می‌کشیدند بگویند که ما این کتاب را نمی‌فهمیم و این اثر برای ما نیست! در حال حاضر به راحتی می‌گویند که از این کتاب چیزی نفهمیدیم.
وی افزود: اگر در این میان دانشجویی در میان همکلاس‌هایش بخواهد بگوید که فلان کتاب را خریداری کردم اما از آن چیزی نفهمیدم، برایش مایه شرمساری است و ممکن است تا مدت‌ها نخواهد بگوید که متن کتاب را متوجه نشده است. پس تظاهر می‌کند که می‌فهمد! اما همین فرد در یک برهه‌ای یک‌دفعه ریسمان پاره می‌کند و می‌گوید دیگر سراغ کتاب نمی‌روم و اصلا بی‌خیال مطالعه می‌شود. این عضو هیات علمی دانشگاه ادامه داد: ما یکسری مترجم داریم که از طریق نوشتن مقالات در مجلات، ترجمه کتاب و سخنرانی‌های عجیب و غریب در صداوسیما با هنری که نشان دادند، اعتماد مردم از کتاب را سلب کردند. اما در مقابل این افراد، کسانی داریم که اعتماد آفریدند و اعتماد مردم را به نوشته، کاغذ و کتاب جلب کردند.
علی میرزایی در بخش دیگری از این آیین بیان کرد: فولادوند برترجمه‌هایش مقدمه‌های ناب و روشنگر می‌نویسد و هیچ‌گاه خواننده را در برهوت ناآگاهی و در میان زمین و آسمان رها نکرده است. چندوچون مقدمه 120 صفحه‌ای که بر کتاب «فلسفه کانت» اثر اشتفان کورنر در سال 1367 نوشت، مدت‌ها بر سر زبان‌ها بود، زمانی که وی برای نوشتن این مقدمه صرف کرد، 6 ماه بیش از زمانی بود که برای ترجمه کتاب اشتفان کورنر گذاشته بود.
وی افزود: فولادوند مقدمه مفصلی نیز بر کتاب «در سنگر آزادی» از فردریش فون‌هایک نوشت و در این مقدمه 55 صفحه‌ای هایک و اندیشه‌هایش را به حد کمال به خواننده معرفی کرده است. همین‌طور از مقدمه‌هایش بر کتابهای «خشونت» از هانا آرنت، «به یاد کاتولونیا» اثر جورج اورول، «هجرت اجتماعی» تالیف استیوارت هیوز. علاوه بر این مقدمه‌ها با توضیحات همیشگی‌اش در پی‌نوشت‌ها و پانوشت‌های ترجمه‌ها دست خواننده آثارش را می‌گیرد.
استاد عزت‌الله فولادوند نیز در پایان مراسم با اشاره به تاریخ و تمدن کهن ایرانی گفت: من تا هر جا که به یاد دارم در سراسر زندگی، در در گرو عشق به ایران داشتم، اگر به ایران درست بنگریم و دلتنگی‌ها را کنار بگذاریم، از شگفتی‌های جهان است. کشوری است یگانه که برخلاف بسیاری از کشورهای دیگر که محو شدند و به گذشته‌ها پیوستند، در طول هزاران سال به رغم سنگین‌ترین حوادث و به رغم هجوم رومی، مغول، ترک و تازی و با وجود کینه‌های کسانی که از بیرون و درون کمر به برانداختن آن بسته بودند، با متانت و سرسختی ایستاد و اشکار و پنهان مبارزه کرد و نگذاشت بدخواهان و کینه‌ورزان و ویرانگران به کام دل برسند.
وی افزود: یکی از گرانمایه‌ترین میراث‌های مردم این سرزمین زبان فارسی بوده است، زبانی که در فلسفه، تاریخ، علوم، شعر و نثر پیوسته در اوج قدرت بوده و همچنان امروز زنده و پابرجاست. از طرفی همواره عاشق هنر بوده‌ام و آثار بزرگ هنری را از هر قوم و ملتی ارج نهاده‌ام. میکل آنژ، داوینچی و رامبراند، شکسپیر، هومر، گوته و بزرگان دیگر در قرون و اعصار به روح بشر غنا بخشیدند. این مترجم یشکسوت ادامه داد: اعتقاد راسخ دارم که ملت بزرگ ایران شایسته‌ترین سهم را در این میان داشته است، آثار فردوسی، سعدی، حافظ و مولوی و دیگر بزرگانی چون آنها در بالاترین حد هنر جهانی و میراثی در منتهای ارزندگی در تاریخ بشر است. از این رو بی‌نهایت شادمانم که این زبان فخیم برخلاف بسیاری از زبان‌های دیگر هنوز زنده و شکوفاست و شادمانم که در این سده بیست و یکم هرگاه قلم به دست می‌گیرم به زبان فردوسی، سعدی و حافظ می‌نویسم.
در پایان این مراسم نکوداشت کتاب «در جست و جوی خرد و آزادی، ارجنامه استاد عزت‌الله فولادوند» رونمایی و از سوی استاد فولادوند امضاء شد و از طرف خانه اندیشمندان علوم انسانی، دبیرخانه جشنواره فارابی و انجمن علوم سیاسی هدایایی به استاد اهدا شد.
