ایران در نقشه جهان

گزارش روز دوم مدرسه بهاره انجمن علوم سیاسی ایران

سه شنبه هیجدهم خرداد ماه 1400

گزارش روز دوم مدرسه بهاره انجمن علوم سیاسی ایران «چشم انداز توازن قوا در آسیا در دهه 2020»

قدرت اخلاق مدار؛ الگوی نوین آسیاییeee

دومین روز مدرسه بهاره مشترک دانشگاه علامه طباطبائی و انجمن علوم سیاسی ایران به تبیین نگرش و دیدگاه کشور چین نسبت به توازن قوا در آسیا اختصاص یافت. سخنران این نشست آقای دکتر لی وی، استاد دانشگاه نورث وست چین بود. ایشان در این نشست بر اهمیت توجه به نگرش چینی نسبت به سیاست قدرت و توازن قوا تاکید داشتند. به گفته دکتر لی، کشور چین اساسا، معتقد به سیاست قدرت در معنای غربی کلمه نیست و برداشت متفاوتی نسبت به توازن قوا دارد. دو عنصر اصلی سیاست قدرت از نگاه چینی، سیاست دفاعی و منفعلانه است. از طرفی چین را باید به عنوان قدرتی درک کرد که از منطقه شرق آسیا برخاسته و روز به روز در حال گسترش است. از این رو، ایشان بخش اعظم سخنان خود را به بررسی الزامات و ترتیبات منطقه شرق آسیا اختصاص دادند. به گفته استاد دانشگاه نورث وست چین، کشورهای منطقه شرق آسیا اگرچه از لحاظ ریشه های فرهنگی و اجتماعی، نقاط اشتراک پرشماری دارند، اما این شباهت های فرهنگی لزوما به هماهنگی (هارمونی) سیاسی نینجامیده است. مهمترین علت و ریشه ناهماهنگی ها و منازعات سیاسی در منطقه، وجود متغیرهای اثرگذار و بازیگران فرامنطقه ای است.WhatsApp Image 2021-06-08 at 5.12.35 PM

از دیدگاه این پژوهشگر ارشد چینی، توازن قدرت در منطقه شرق آسیا ناشی از تعامل قدرت سیاسی و اقتصادی است و برای فهم آن در دهه پیش رو، باید به ترتیبات و تنظیمات خارجی و داخلی در این منطقه توجه شود. دکتر لی سیاست های ناشی از جنگ سرد و همینطور سیاست های آسیایی ایالات متحده را به عنوان مهمترین عناصر خارجی و مدل آسیایی توسعه محور در کشورهای منطقه شرق آسیا را مهمترین معیار داخلی برای فهم ترتیبات توازن قوا در این بخش از جهان معرفی کردند. از نظر دکتر لی، ایالات متحده آمریکا با ورود به منطقه شرق آسیا به عنوان بازیگر امنیتی، نوعی چتر امنیتی برای کشورهای این منطقه فراهم کرده که با کاهش هزینه های دفاعی، فرصت رشد اقتصادی را برای آنها به همراه  داشته است. چین، اگرچه به طور مستقیم تحت تاثیر این سیاست نیست و در هزینه های دفاعی خود کاملا مستقل است، اما به طور غیرمستقیم از آین امر بهره می برد. عادی سازی روابط آمریکا با چین و روسیه نیز منجر به بازترسیم تصویر امنیتی منطقه و تغییر توازن قدرت در این منطقه شده است.WhatsApp Image 2021-06-08 at 5.12.36 PM

تمرکز اصلی بحث استاد چینی مدرسه بهاره انجمن علوم سیاسی ایران اما بر تبیین تاثیر مدل کشورهای آسیایی بر ترتیبات توازن قوا در منطقه بود. کشورهای این منطقه از جمله ژاپن، چین، کره جنوبی ویژگی های مشترکی دارند که عبارتند از وجود دولت مسئولیت پذیر، نقش آفرینی گسترده دولت در اقتصاد و بازار، هدایت منابع محدود به سوی اولویت های اقتصادی، ارائه سوبسیدهای دولتی برای حمایت از شرکت ها و بنگاه های اقتصادی و در نهایت، تاکید بر راهبرد توسعه صادرات محور. ایشان تاکید کردند که عمده کشورهای این منطقه از مدل و الگوی ژاپنی برای پیشرفت و توسعه اقتصادی و سیاسی خود بهره گرفته اند و نکته ای که در پژوهش های مربوط به چین، کمتر به آن توجه می شود، انجام مطالعات مقایسه ای و فهم ابعاد این اثرپذیری از کشور ژاپن است.WhatsApp Image 2021-06-08 at 5.12.43 PM

دکتر لی در پایان سخنان خود به تبیین الگوی نظری حاکم بر سیاست قدرت در چین تحت عنوان "رئالیسم اخلاقی" پرداختند. این نظریه که در سال 2014 توسط آقای دکتر یان شوئه تونگ Yan Xuetong ارائه شده (و در کتابی با عنوان تفکر چین باستان و قدرت چین مدرن به فارسی ترجمه شده است)، به دنبال ارائه توضیحی جایگزین برای فهم رشد چین و آینده نظم جهان است. این نظریه مبتنی بر مفهوم مرکزی مسئولیت پذیری سیاسی است و چین را به عنوان کشوری معرفی می کند که در عرصه سیاست داخلی و خارجی خود، کشوری مسئولیت پذیر به لحاظ اخلاقی است. باور این نظریه بر آن است که کیفیت اخلاقی قدرت های بزرگ به نظم جهانی شکل می دهد و ثبات بین المللی را برقرار می سازد. دکتر لی همچنین گفتند که برداشت چین درباره اخلاق با برداشت غربی به معنای حقوق بشری آن متفاوت است و رفتار دولت چین در برابر بحران کرونا نمونه بارزی از این مدل مسئولیت پذیری اخلاقی بود. کشور چین در برخورد ابتدایی با بحران کرونا در راستای مسئولیت پذیری اخلاقی خود، سخت گیری های زیادی را برای شهروندان خود اعمال کرد که اگرچه از منظر کشورهای غربی، زیرپا گذاشتن حقوق بشر به شمار می آمد، اما در عین حال توانست وضعیت را تغییر داده و شرایط را کنترل کند و این همان برداشت چینی از مفهوم اخلاق و مسئولیت پذیری اخلاقی است. استاد دانشگاه نورث وست چین در پایان این نشست که با هدایت خانم دکتر کشور دوست، استادیار دانشگاه تهران، برگزار شد، به پرسش های دانشجویان درباره سیاست های چین در خاورمیانه و در قبال ایران و نیز چشم انداز روابط چین با دیگر قدرت ها در شرق آسیا پاسخ دادند.