گزارش روز سوم مدرسه بهاره انجمن علوم سیاسی ایران «چشم انداز توازن قوا در آسیا در دهه 2020»
رفتارهای موازنه گرایانه هند در برابر چین
سومین روز مدرسه بهاره مشترک دانشگاه علامه طباطبائی و انجمن علوم سیاسی ایران به تبیین نگرش و دیدگاه کشور هند نسبت به توازن قوا در آسیا پرداخت. سخنران این نشست خانم دکتر سوجاتا آیشواریا، استاد دانشگاه جامیا ملیا اسلامیای هند بودند. ایشان در این نشست به بررسی استراتژی های موازنه گری هند در برابر چین در منطقه آسیا پرداختند. خانم آیشواریا دقایق ابتدایی صحبت خود را به بحث درباره مفهوم موازنه قوا در چارچوب نظریه واقع گرایی ساختاری اختصاص دادند و مفروضات و عناصر اصلی این نظریه را تبیین و تشریح کردند. از دیدگاه ایشان، واقع گرایی ساختاری والتز مناسب ترین نظریه برای توضیح ترتیبات توازن قوا در هند است و به خوبی می تواند لزوم موازنه گری این کشور در برابر قدرت یابی و تهدید چین را توضیح دهد؛ چرا که در تحلیل نهایی، این تفاوت در توانمندیهای دولتهاست که می تواند توضیح دهنده آرایش های قدرت در نظام بین الملل و منطقه آسیا باشد. در چارچوب این نظریه، رفتار قدرتهای بزرگ در منطقه، به ویژه چین، از سوی کشورهایی با توانمندیهای کمتر به مثابه تهدیدی قلمداد می شود که لزوم رفتارهای موازنه گر را ایجاب می کند.
از دیدگاه این پژوهشگر ارشد هندی، هند همواره در سایه رشد و قدرت یابی چین به توسعه خود ادامه می دهد و کوشش می کند تا به منظور حفظ ثبات در منطقه، رفتارهای موازنه گرایانه در برابر این قدرت برتر آسیایی بروز دهد. خانم دکتر آیشواریا در بخش دوم سخنان خود به مقایسه وضعیت توانمندی ها و قدرت نسبی کشورهای آسیایی، بر اساس رتبه بندی شاخص قدرت جامع سال 2020 پرداختند. بر اساس این رتبه بندی، اگرچه ایالات متحده آمریکا ابرقدرت به شمار می رود، اما هرگز تهدیدی برای هند نبوده است و هند لزومی برای موازنه در برابر ایالات متحده آمریکا احساس نمی کند. در عین حال چین اگرچه به لحاظ شاخص های قدرت، ابرقدرت جهانی نیست، اما در منطقه آسیا ابرقدرت است و به علت در اختیار داشتن مرزهای مشترک زمینی گسترده با هند و کوشش برای اعمال قدرت در حوزه دریایی و آبهای اقیانوس هند، اولویت های دفاعی و نظامی هند را متوجه خود ساخته است. افزون بر این، به دنبال منازعه مرزی کوتاه و شدیدی که در سال 1962 میان دو کشور رخ داده است، نگرش کلی هندی ها نسبت چین با سوءظن و بدبینی همراه است.
تمرکز اصلی بحث استاد هندی مدرسه بهاره انجمن علوم سیاسی ایران در ادامه، به معرفی الگوهای رفتار موازنه گر هند در برابر چین و معرفی مناسب ترین الگو اختصاص یافت. ایشان 5 گزینه استراتژیک هند در برابر چین را عدم تعهد، استراتژی تامین و پوشش ریسک (hedging)، موازنه داخلی، موازنه منطقه ای از طریق اتحاد و اتحاد و همسویی با چین برشمردند. استاد دانشگاه جامیا ملیا اسلامیای هند در ادامه سخنان خود به تبیین نقاط قوت و ضعف هر یک از این گزینه های استراتژیک برای موازنه در برابر چین پرداختند. از دید ایشان، به دلیل شکاف عمیق قدرت در منطقه و محدودیت ظرفیت های داخلی و شرایط بین المللی موجود، هیچ یک از این استراتژی ها به تنهایی برای موازنه در برابر چین کافی و مناسب نخواهد بود و لازم است که ترکیبی از رفتارهای موازنه گر در برابر این کشور لحاظ گردد که مکمل یکدیگر باشند. ایشان همچنین ترتیبات منطقه ای همچون چارچوب QUAD میان هند، ژاپن و استرالیا و ایالات متحده آمریکا را یکی از گزینه های موازنه گر موثر بر رفتارهای قدرت جویانه چین در منطقه معرفی کردند. ایشان در پایان سخنان خود به بررسی گزینه های دیگر پیش روی هند از جمله اتحاد با چین، اتحاد و همسویی با ایالات متحده و اتحاد با روسیه پرداختند و معایب و مزایای هر یک از این گزینه ها را نیز تبیین کردند. دکتر آیشواریا در پایان این نشست که با هدایت آقای دکتر نادر گنجی، استاد دانشگاه تهران برگزار می شد، به پرسش های مشارکت کنندگان چینی و ایرانی حاضر در جلسه درباره رفتارهای موازنه گرایانه هند در برابر چین پاسخ دادند.