گزارش روز پنجم مدرسه بهاره انجمن علوم سیاسی ایران «چشم انداز توازن قوا در آسیا در دهه 2020»
نقش منطقه ای نوین ازبکستان
پنجمین روز مدرسه بهاره مشترک دانشگاه علامه طباطبائی و انجمن علوم سیاسی ایران با هدف تبین نگرش ازبکستان به وضعیت توازن قوا در منطقه آسیای مرکزی برگزار شد. سخنران این نشست آقای دکتر عبدالصمد حیدرف، استاد دانشگاه دولتی شرق شناسی تاشکند ازبکستان بودند. ایشان موضوع و تمرکز اصلی خود را به بحث درباره ریشه های تاریخی و وضعیت کنونی بحران افغانستان اختصاص دادند و بر این نکته تاکید کردند که مسئله افغانستان مهمترین عامل اثرگذار بر وضعیت توازن قوا در منطقه آسیای مرکزی است. این کشور یکی از پرتنش ترین نقاط آسیای مرکزی است و به علت در اختیار داشتن مرزهای مشترک با ازبکستان و ایران، فهم دقیق پویایی های آن از اهمیت بالایی برای تحلیل ترتیبات توازن قوا در منطقه برخوردار است. 
آقای دکتر حیدرف در همین راستا، بحث خود را پیرامون 5 مرحله کلیدی و موثر بر ترتیبات قدرت در منطقه آسیای مرکزی با محوریت منازعه افغانستان سامان دادند. این پنج مرحله عبارتند از: وضعیت توازن قوا در منطقه آسیای مرکزی پیش از شروع منازعه افغانستان در سال 1978؛ آغاز منازعه افغانستان در سال 1978 و تحول وضعیت موازنه قدرت در منطقه؛ توازن قدرت در منطقه پس از خروج نیروهای شوروی از افغانستان و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی؛ توازن قوا در منطقه پس از حادثه یازده سپتامبر 2001؛ و چشم انداز توازن قوا در منطقه پس از خروج نیروهای ایالات متحده از افغانستان. از نظر استاد دانشگاه شرق شناسی تاشکند، وقوع انقلاب سال 1978 در افغانستان، ورود نیروهای شوروی در این کشور در سال 1979 و همچین سقوط رژیم شاهنشاهی در ایران، سه عاملی بود که به تنظیمات ژئوپلیتیکی جدید در منطقه منجر شد و تضاد دو ابرقدرت درباره نظام سیاسی مطلوب در افغانستان، این کشور را به یک مسئله جهانی تبدیل کرد. در دهه 1990 و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شووری، آمریکا نقش قدرت برتر را در منطقه ایفا کرد و پس از حادثه یازده سپتامبر نیز با ورود نیروهای نظامی آمریکا و ناتو به این کشور تنش به سطح منطقه توسعه یافت.
استاد ازبکستانی روز پنجم مدرسه بهاره انجمن علوم سیاسی ایران، ضمن اذعان به نقش سازنده ایران در بازسازی اقتصادی کشور افغانستان و مبارزه با قاچاق مواد مخدر در سالهای پس از حمله آمریکا به افغانستان، بخش پایانی سخنان خود را به تبیین وضعیت توازن قوا در منطقه به دنبال توافق آمریکا و طالبان در سال 2020 برای خروج نیروهای نظامی آمریکا از این کشور اختصاص داد. ایشان همچنین تاکید نمودند که در سالهای اخیر کشورهای منطقه و از جمله ازبکستان به شکل های مختلف برای حل بحران افغانستان تلاش کرده اند. اما سرانجام این کوشش ها منجر به کاهش تدریجی نفوذ آمریکا در این منطقه و تغییر موازنه قدرت به نفع روسیه و چین شده است. با خروج نیروهای نظامی آمریکا از کشور افغانستان، چین و روسیه به تامین کنندگان اصلی امنیت در این کشور تبدیل می شوند و در عین حال می توان انتظار داشت که قدرت های منطقه ای از جمله ایران، پاکستان، هند و دیگر کشورهای منطقه آسیای مرکزی نقش فعال تری در افغانستان ایفا کنند. همچنین باید توجه داشت که خروج نظامی آمریکا، به معنا کاهش نفوذ این کشور در منطقه نیست و آمریکا همچنان به کوشش برای اعمال نفوذ خود از شیوه های سیاسی و اقتصادی ادامه خواهد داد. آقای دکتر حیدرف در پایان سخنان خود تاکید کردند که اولویت ازبکستان در قبال بحران افغانستان، بازگردادن ثبات به منطقه از راه مذاکره، همکاری و ابزارهای دیپلماتیک است. در این قسمت از برنامه که با هدایت خانم دکتر رز فضلی استاد دانشگاه علامه طباطبائی برگزار می شد، مشارکت کنندگان پرسش های خود درباره مواضع ازبکستان در قبال بحران افغانستان، نگرش ازبکستان به وضعیت موازنه قوا در منطقه آسیای مرکزی و غیره را مطرح کردند.