آشنایی با کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت
گزارش: الهام سلطانی
در تاریخ 26/10/1400 نشستی به منظور آموزش کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 2006 توسط جناب آقای معینی و به همت کمیته سیاست اجتماعی و معلولیت انجمن علوم سیاسی ایران و با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار گردید. این کنوانسیون در سیزدهم آذر 1387 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
آقای معینی در ابتدا و در توضیح مقدمه کنوانسیون بیان داشت: این کنوانسیون به اصول و مستنداتی توسل میجوید که در واقع همان مستندات بین المللی مؤکد بر حقوق بشر همچون منشور ملل متحد, اعلامیه جهانی حقوق بشر, میثاق بین المللی حقوق فرهنگی, اقتصادی, اجتماعی و سایر اسناد بین المللی مرتبط می باشد. همچنین وی بیان داشت معلولیت یک مفهوم سیال و تحول پذیر است و در تعریفی که از معلولیت ارائه کرد بیان داشت: معلولیت یعنی فرد معلول در تعامل ناقص با جامعه نتواند مشارکت کامل اجتماعی داشته باشد. بنابر این اگر فرد معلولی علي رغم برخورداری از محدودیتهای فیزیکی بتواند در جامعه مشارکت کامل داشته باشد از نظر اجتماعی معلول محسوب نمیشود.
در ماده 1 به هدف کنوانسیون که به رسمیت شناختن حقوق و آزادیهای بنیادین افراد دارای معلولیت, و شناخت موانعی که باعث محرومیت این گروه از حقوق و آزادیهای برابرشان است, می پردازد.
ماده 2 کنوانسیون به تعریف مفاهیم کلیدی همچون ارتباطات, زبان, تبعیض, همسان سازی متعارف و طراحی فراگیر اشاره دارد, که سخنران به توضیح هر یک از آنها می پردازد.
در ماده 3 اصول بنیادینی چون احترام به منزلت ذاتی, حقوق برابر افراد معلول, عدم تبعیض, احترام به مشارکت کامل, برابری زن و مرد, حقوق کودک ... پرداخته که سخنران به طور مبسوط به توضیح آنها مبادرت ورزید.
آقای معینی در ماده 4 به تشریح تعهدات و وظایفی پرداخت که کنوانسیون پس از الحاق دولتها را ملزم به پایبندی و انجام آنها کرده است.
وی در توضیح ماده 5 بیان داشت: اولاً همه افراد معلول در برابر قانون برابرند و از حمایت قانون برخوردار هستند. ثانیاً تمامی اشکال تبعیض علیه این گروه ممنوع است
مواد 6 و 7 کنوانسیون به طور خاص به دوگروه مشخص که زنان و کودکان هستند پرداخته است چرا که این دو گروه هم به واسطه آسیب پذیری و هم به جهت معلولیت دچار محرومیت مضاعف در برخورداری از حقوق اساسیشان می باشند.
ماده 8 به افزایش آگاهی عمومی در مورد افراد دارای معلولیت پرداخته که سخنران در این رابطه به سه نکته کلیدی اشاره کرد: 1- ضرورت ترویج فرهنگ درست در مورد معلولیت و انسان معلول در جامعه در سطوح مختلف. 2- ضرورت آموزش حقوق افراد دارای معلولیت به گروه های اجتماعی در سطوح مختلف. 3- کلیشه زدایی از مفهوم معلولیت در جامعه.
ماده 9 کنوانسیون به موضوع دسترس پذیری اشاره کرده چرا که دسترس پذیری چه به شکل فیزیکی و چه به صورت غیر فیزیکی پیش شرط حضور و مشارکت کامل افراد معلول در جامعه است.
ماده 10 به حق حیات افراد معلول اشاره داشته که سخنران به توضیح این مسأله و بیان مصادیقی در این باره پرداخت.
ماده 11- به موضوع فوریت های انسانی و مخاطرات طبیعی و... پرداخته چرا که افراد معلول در این مواقع در مقایسه با سایر افراد جامعه در معرض خطرات و آسیب های بیشتری هستند.
ماده 12 و 13 به برابری افراد معلول در برابر قانون و حمایت دولتها در بهره مندی این افراد از حقوقشان میپردازد. ماده 12- بیان می دارد: همه افراد معلول دارای شناسایی برابر در برابر قانون هستند و باید از منافع و حمایت یکسان برخوردار باشند. به این معنی که این افراد دارای حق اقامه دعوی و داد خواهی, حقوق برابر در مالکیت دارایی, استفاده از داراییها و ارثبری و... هستند. و دولتها موظف هستند حمایتهای لازم در این زمینه را به عمل آورند.
ماده 14 به حق افراد دارای معلولیت در برخورداری از آزادی و امنیت پرداخته که سخنران به تبیین چالشها و موانعی که در مقابل برخورداری این افراد از این حقوق اساسیشان وجود دارد پرداخت.
در خصوص ماده 15و 16 آقای معینی ممنوعیت انواع شکنجه, سوء استفاده, رفتارهای تحقیر آمیز, خشونت,و اذیت و آزار نسبت به افراد معلول و چگونگی مقابله با این رفتارها را بیان کرد.
ماده 17- به مسأله شأن و کرامت انسانی این گروه اشاره کرده که سخنران به بیان توضیحات و مصادیقی در این رابطه پرداخت.
ماده 18- و 19- به حق افراد معلول در آزادی تردد ملی و بین المللی, حق تابعیت آزادی در انتخاب محل زندگی و آثار آن پرداخته است.
ماده 20- به تحرک فیزیکی و اجتماعی افراد معلول و حمایتهایی که دولتها موظف هستند در این زمینه به عمل آورند اشاره دارد.
ماده 21- بیانگر سه نمونه از حقوق اساسی افراد دارای معلولیت میباشد آزادی بیان, آزادی عقیده و دسترسی به منابع اطلاعات.
ماده 22- به معقوله حمایت از حریم خصوصی افراد معلول میپردازد.
ماده 23- به حق تشکیل خانواده,حق ازدواج و حق داشتن فرزند و سرپرستی آنان اشاره دارد
.سخنران در توضیح ماده 24- بیان داشت افراد معلول باید تحت پوشش نظام آموزش عمومی, مهارتهای توان بخشی و مهارتهای فنی و حرفهای قرار بگیرند.
ماده 25- دولتها را مکلف میکند دسترسی افراد معلول را بدون تبعیض به بالاترین سطح خدمات بهداشتی تضمین کنند.
ماده 26- به حق افراد معلول در دسترسی به خدمات توانبخشی در ابعاد مختلف از جمله توانبخشی پزشکی, اجتماعی و فنی و حرفهای اشاره میکند.
ماده 27- به حق برابر افراد دارای معلولیت برای داشتن شغل و دریافت دستمزد برابر با دیگران و داشتن فرصتهای برابر شغلی و مصونیت از بهره کشی به نام شغل و ...اشاره دارد.
ماده 28- دولتها را مکلف کرده که دسترسی افراد معلول را به تمام امکانات اولیه زندگی و حمایتهای اجتماعی تضمین کنند.
ماده 29- به حق مشارکت عمومی و سیاسی این گروه در سطوح ملی, منطقه,ای و بین المللی میپردازد.
ماده 30- به حق افراد دارای معلولیت در دسترسی به امکانات فرهنگی, ورزشی, فرصتهای تفریحی و اوقات فراغت و سرگرمی اشاره دارد.
ماده 31- دولت,ها را مکلف کرده اطلاعات و آمار در ارتباط با افراد دارای معلولیت را به منظور بهبود شرایط آنان از طریق پژوهش یا سایر روش,ها گردآوری کنند و در اختیار تصمیم گیران در این امر قرار دهند.
ماده 32- به ضرورت همکاری دولتهای عضو با یکدیگر و همچنین همکاری با سازمانهای مدنی افراد دارای معلولیت و نیز سازمانهای بین المللی اشاره دارد.
ماده 33- دولتها را موظف کرده که یک نهاد ملی حقوق بشری را به عنوان مسؤول پیگیری اجرای کنوانسیون در آن کشور به دبیر خانه کنوانسیون معرفی کنند.
از ماده 34 تا ماده 50 به ساختار و تشکیلات کنوانسیون برای مثال چگونگی ارسال اصلاحیه به کنوانسیون, چگونگی انتخاب اعضای دبیر خانه و... پرداخته شده که سخنران در این خصوص توضیحاتی را بیان کرد.