گزارش روز نخست مدرسه بهاره انجمن علوم سیاسی ایران «چشم انداز توازن قوا در آسیا در دهه 2020»
نظم دوقطبی یا چندقطبی از دیدگاه روسیه
نخستین روز مدرسه بهاره که به همت انجمن علوم سیاسی ایران و دانشگاه علامه طباطبائی برگزار می شود، با سخنرانی دکتر کیومرث اشتریان، رئیس انجمن علوم سیاسی ایران و دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، به عنوان سخنران افتتاحیه و با حضور شرکت کنندگانی از کشورهای ایران، افغانستان، قزاقستان، روسیه، چین، هند، نیجریه، ازبکستان، کره جنوبی و لبنان آغاز به کار کرد. دکتر اشتریان در سخنان خود بر موضوع «سیاست دیجیتال و نقش آن در همکاری های منطقه ای در آسیا» تمرکز کردند. ایشان ضمن تاکید بر اهمیت چهارمین انقلاب صنعتی، یعنی انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات، از شکل گیری نظام های سایبر-فیزیکی (Cyber-physical systems) در عرصه بین الملل صحبت کردند. از دید دکتر اشتریان، این نظم جدید با وجود چالش ها و فرصت هایی که با خود به همراه می آورد، می تواند بر چشم انداز توازن قوا و چارچوب همکاری های میان کشورهای آسیایی اثرگذار باشد. استاد دانشگاه تهران، شکاف دیجیتال، شکل نوین سرمایه داری، رقابت در زمینه های جدید همچون پلتفرم های دیجیتال، رمزارزها و بلاک چین را از زمره چالش هایی برشمردند که این نظام های سایبری با خود به همراه آورده اند. ایشان همچنین تاکید کردند که همکاری های دانشگاهی با فراهم آوردن امکان انتقال فناوری میان کشورهای آسیایی می تواند زمینه ساز بهره گیری از فرصت های جدید در زمینه سیاست گذاری دیجیتال باشد. کشورهای آسیایی می توانند چندجانبه گرایی نوینی را بر مبنای نقش فناوریهای نوین تعریف کنند و با تعریف یک رمزارز معتبر ویژه میان خود، بر تحریم های اقتصادی غلبه کنند.
در بخش دوم این نشست، چشم انداز توازن قوا از منظر روسیه با حضور دکتر ایوان تیمویف از مسوولین شورای بین الملل روسیه برگزار شد. ایشان به دو سناریوی محتمل پیش روی نظام بین الملل از منظر متفکران روس اشاره کردند. سناریوی اول ـ شکل گیری نظم دو قطبی متشکل از ایالات متحده آمریکا و چین؛ و سناریوی دوم ـ شکل گیری نظام چندقطبی متشکل از بازیگران منطقه ای جدید. ایشان سناریوی دوم را با فضای فکری اندیشمندان روسی منطبق تر دانستند. گرچه ایالات متحده آمریکا و چین از لحاظ نظامی یا اقتصادی همچنان قدرت های برتر نظام بین الملل هستند، اما ناتوانی آمریکا در بحران سوریه و همینطور ناکارآمدی سیاست های تحریم های هسته ای ایران نشان داد که چشم انداز دوقطبی به نظام بین الملل، بینشی بیش از حد ساده انگارانه است. ایشان تاکید داشتند که خاورمیانه همواره نقش بسیار مهمی در سیاست خارجی روسیه بازی کرده و روسیه در این منطقه بیشتر به دنبال دو هدف است: امنیت و ثبات در منطقه خاورمیانه در برابر تروریسم و کاهش خشونت و درگیری در این منطقه. روسیه از راه چارچوب آستانه به دنبال تامین اهداف خود و برقراری ثبات در منطقه خاورمیانه است.
دکتر ایوان تیمویف در پایان سخنان خود به این نکته اشاره کردند که بحران کرونا بار دیگر نقش دولت ملت ها را در نظام بین الملل برجسته ساخت. بحران کرونا نشان داد که بازیگران فراملی و سازمان های منطقه ای از ابزار و توانایی کافی برای رویارویی با بحران هایی در این سطح برخوردار نیستند. در عین حال، آمریکا و اتحادیه اروپا نیز به عنوان بازیگران جهانی، عملکرد مناسبی در رویارویی با این بحران نشان ندادند. بیت کوین، بلاک چین و رمزارزها نیز بحران دیگری پیش روی نظم جهانی هستند که می توانند تغییرات اساسی با خود به همراه داشته باشند. بنابراین کشورهای آسیایی باید به دنبال ارزیابی و بررسی این بحران ها و یافتن راه مناسبی برای همکاری های منعطف و پایدار برای رسیدن به دستاوردهای ملموس در برابر این شرایط باشند. نشست نخست مدرسه بهاره انجمن علوم سیاسی ایران که توسط دکتر حیدرعلی مسعودی، استاد دانشگاه شهید بهشتی هدایت می شد، با پرسش های دانشجویان کشورهای گوناگون در زمینه سیاست های آتی روسیه در قبال افغانستان، استراتژی کلان روسیه در خاورمیانه، موضوع عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای و چشم انداز رقابت های میان روسیه و چین به کار خود ادامه داد.