در این نشست، آقای کامیل احمدی، محقق و مردم‌شناس اجتماعی، در زمینه وضعیت زنان در مصر و خانم سعیده سعیدی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه، در خصوص وضعیت زنان مهاجر افغان سخنرانی کردند. در ابتدا خانم سحر تقی پور که مدیریت نشست را بر عهده داشت، ضمن خوشامدگویی به حاضران، بیوگرافی مختصری از اساتید و موضوع نشست مطرح کرد و در ادامه آقای احمدی بحث خود را با بیان سابقه فعالیت، تجربیات و مشاهدات خود در سفرهایش به مصر در سالهای 1384، 1388 و 1395 آغاز نمود.
آقای احمدی در زمینه جایگاه اجتماعی زنان معاصر مصری گفت: در حال حاضر 4 وزیر زن در میان 30 وزیر، و حدود 90 عضو مجلس در میان تقریبا 600 نماینده در مصر مشغول به کارند. با وجودی که زنان چندین سمت مدیریتی را دارند مانند اساتید دانشگاه و ... اما نگهداشت سمت ها و موقعیت های بالا در نظام قضایی برای ایشان بسیار دشوار است. آخرین قانون اساسی مصر میان زنان و مردان تفاوتی قرار نمی دهد و به لحاظ قانونی آنها را برابر می انگارد، اما این فرهنگ است که مساله ساز است. قانون خانواده تا حدودی در مقایسه با قوانین تونس رو به پسگرد است، اما با این حال بسیار بهتر از قوانین کشورهای دیگر در این منطقه است. آقای احمدی همچنین در زمینه نرخ بی سوادی در این کشور گفت: با توجه به آمارهای در دسترس، میانگین نرخ بی سوادی در میان زنان مصری تقریبا حدود 30 درصد و نرخ بیکاری حدودا سه برابر بیشتر از مردان است و این خود بازنمودی از صحنه های فعالیت و مشارکت زنان در جامعه است. جامعه مصر جامعه ای هنوز خشن و آسیب گر به زنان و قشرهای آسیب پذیر است و معضلاتی چون خشونت اجتماعی و خانگی به زنان و ناامنی محیط های عمومی شهری در مصر همچنان فراگیر است.
در ادامه، خانم سعیدی در خصوص بررسی وضعیت زنان افغانستان با تمرکز بر تجربه مهاجرت های بین المللی گفت: با توجه به جنگ های مزمن داخلی و بین المللی، این کشور طی چند دهه گذشته همواره به عنوان یکی از مهمترین کانون های نزاع در منطقه و همچنین از مهمترین کشورهای مهاجرفرست در سطح بین الملل بوده است. بیش از 65.3 میلیون انسان در سراسر جهان به دلایل مختلف وادار به مهاجرت های اجباری شده اند که به نوعی از هر 113 انسان یک نفر مجبور به جابجایی شده است. از این تعداد 19.5 میلیون انسان پناهنده بوده که 54 درصداز این افراد تنها از سه کشور سوریه، افغانستان و سومالی می باشند. کشور افغانستان با داشتن 1.3 میلیون آواره داخلی در سال 2016 و میلیون ها مهاجر بین المللی به ویژه در کشورهای همسایه (ایران و پاکستان) همواره در صدر توجهات بین المللی و منطقه ای در مباحث سیاستگذاری های مهاجرتی بوده است. مهاجرت به عنوان تجربه زیسته برای میلیون ها افغان طی دهه های گذشته بوده و طبق گزارش سازمان جهانی صلیب سرخ، در حدود 76 درصد از مردم افغان در دوره زندگی خود دست کم یک بار آوارگی را تجربه نموده اند. مسئله مهاجرت های بین المللی گسترده به همراه آوارگی داخلی همواره به عنوان دو ویژگی مهم جامعه افغان در عرصه مطالعات روابط بین الملل بوده است به نوعی که در سال 2016 طبق اعلام کمیساریای سازمان ملل متحد از هر 4 پناهنده یک نفر تابعیت افغان داشته است.
خانم سعیدی همچنین برای فهم بهتر جامعه افغانستان گفت: شناخت دقیق از عناصر سه گانه قومیت، وطن و دین در شکل گیری هویت زنان افغان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. دین اسلام به عنوان مهمترین رکن شکل دهنده هویت افغان دین رسمی و رایج در کشور بوده و در حدود 80 تا 85 درصد پیرو مذهب سنی (حنفی) و مابقی متعلق به شیعیان هستند. همچنین اقلیتی از زرتشتییان، مسیحیان، یهودیان و هندوها در جامعه افغان زیست می نمایند. طبق قانون اساسی افغانستان، اگرچه دو زبان دری و پشتو به عنوان زبان های اصلی کشور محسوب می شوند، بین 20 تا 40 زبان و گویش متنوع دیگر وجود دارد. همچنین با وجود تنوع قومی و طایفه ای در کشور، چهار قوم پشتون، تاجیک، هزاره و ازبک مهمترین اقوام در کشور محسوب می شوند. در نگاه غالب در جامعه سنتی افغان، مهمترین وظیفه زن مدیریت امور داخل خانه بوده و مرد به عنوان نان آور خانواده نقش محوری در تامین اقتصادی و در نتیجه فرایند تصمیم گیری در کانون خانواده را داراست، اما در سالهای اخیر به ویژه با گسترش شهرنشینی، افزایش سطح سواد زنان و دختران افغان در شهرهای بزرگ مانند کابل، هرات، مزار شریف و بامیان حضور زنان در عرصه های اجتماعی نمود بیشتری یافته است. مساله افزایش حضور اجتماعی زنان و همچنین تلاش در جهت کسب منابع مالی بیشتر و قدرت یابی فزون تر تاثیرات گسترده ای بر نظام خانواده در افغانستان به ویژه در مناطق شهری گذاشته است به نحوی که در دهه 1990 متوسط نرخ فرزندآوری برای هر زن افغان 8 کودک بوده که به 5.43 در سال 2014 رسیده است.
از دیگر مسایل مورد بحث در حوزه مطالعات زنان در افغانستان، مساله شایع ازدواج های زودهنگام و ترتیبی بوده و طبق گزارش کمیسیون حقوق بشر مستقل افغانستان بین 60 تا 80 ازدواج ها در این کشور اجباری است. به هر روی اگرچه در بسیاری از مناطق افغانستان همچنان غلبه سنت مشهود است، گسترش فرایند جهانی شدن و افزایش گسترده تکنولوژی های ارتباطی و هم چنین رفت و آمدهای گسترده مهاجران افغان به داخل افغانستان منجر به تغییرات گسترده ای در بافت شهری جامعه شده که به تسریع فرایند قدرت یابی زنان در عرصه اجتماع و بازتعریف نقش های جنسیتی در جامعه افغانستان گردیده است.
این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین خاتمه یافت.
گزارش: سحر تقی پور