شیوع گرایشهای فکری چپ جدید (در معنای اعم کلمه و با تأکید بر فرنچ تئوری) در فضای دانشگاهی ایران و پیامدهای آن برای فکر سیاسی
مرتضی مردیها[1]
پرسش: علل شیوع اندیشه های فلسفی- جامعه شناختی چپ جدید "فرنچ تئوری" و پیامدهای آن برای اندیشه سیاسی در ایران چیست؟
از برخی فیلسوفان و جامعه شناسان نحلة مشهور به "فرنچ تئوری" شامل ساختارگرایان، پساساختارگرایان، واکاوان، و پستمدرنیستها، کتابهای زیادی به فارسی ترجمه شده است. ظواهر چنین نشان میدهد که بازار نسبتاً خوبی هم برای فروش این کتابها وجود دارد. برخی از اساتید اندیشة سیاسی (همچون اساتیدی از سایر رشته های علوم اجتماعی و انسانی) در دانشگاههای ایران محور تدریس، و نیز تکلیف درسی دانشجویان را همین نوع نوشته ها قرار داده اند. در بعضی موارد وضعیتی دیده میشود که اگر دانشجویی انتقادی جدی به این تفکرات، اعم از تردید در اعتبار آنها یا سوء ظن به نتایج فکری و فرهنگی آنها، ابراز کند، حتی در سطح دکتری، با برخورد تند از سوی استاد یا گاهی برخی دانشجویان مواجه میشود. چنان که گویی در بدیهیات شک کرده یا حتی از عوامل آگاه و ناآگاه دشمن است. معمولاً بر این تأکید میشود که این متفکران اهل درد هستند و در پی اینکه برخی خرافه های فکری و سیاسی را که زیر عنوان سخنان معقول و مستدل و مفید از سوی نحلة متفکران تجربی و تحلیلی مطرح بوده است، افشا کنند و راه حلی برای مشکلات دنیای مدرن معاصر (که اغلب آن را دنیای سرمایه داری مینامند) عرضه کنند. باری، اینان از تفکر و شیوة سیاسی رایج در دنیای امروز تفسیری ظاهراً پیچیده ولی در نهایت توطئه آمیز میدهند و مدعی اند نظریه های آنان با باز کردن چشم خواننده به پشت پرده و وجوه پنهان ماجرا این توطئه را رسوا میکنند.
در این مقاله به بررسی علل شیوع این طرز تلقی و خصوصاً تأثیر آن بر اندیشة سیاسی خواهم پرداخت و بعضی عوارض آن را برخواهم شمرد.
کلیدواژه ها: چپ جدید، فرنچ تئوری، اندیشة سیاسی، دانشگاههای ایران
[1]. عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی